Verzameling verordeningen en veerreglementen van Leeuwarden
Het personen- en goederenvervoer in Nederland vond in een groot deel van de 19e eeuw nog plaats door middel van ‘geregelde’ (officiële) trekschuiten en beurtschepen. De trekschuiten werden door paarden op de naastgelegen jaagpaden getrokken. De beurtschepen waren zeilschepen, maar later ook stoomschepen. De eerste officiële Friese trekvaart begon in 1646 tussen Leeuwarden en Harlingen. Aan het einde van de 19e eeuw zorgde de concurrentie van treinen en (paarden)trams er voor dat de trek- en beurtvaart snel aan economisch belang verloor. De trekvaarten raakten daarna snel in verval. In Veerreglementen legden de betrokken gemeenteraden in onderling overleg vast aan welke (strenge) eisen de schippers moesten voldoen. In deze banden is ten behoeve van de Gemeente Leeuwarden precies vastgelegd welke reglementen er op dat moment bestonden. In alle reglementen staat welke dienstregeling er gold (zo moest de enkele reis van Leeuwarden naar Rotterdam binnen drie weken worden voltooid), moesten alle schippers kunnen lezen en schrijven en moest er altijd een exemplaar van het veerreglement aan boord zijn. Hoofddoelen van de reglementen waren om de dienstregeling vast te stellen, om de passagiers te beschermen tegen onheuse bejegening door de schepper en zijn bemanning en om de prijzen vast te stellen. De eerste klas passagiers hadden een (vaste) zitplaats in de roef. De tweede klas passagiers zaten in het (vracht)ruim. De reglementen bevatten fraaie staaltjes van vroege ambtelijke bureaucratie. Zo was zelfs vastgelegd dat het vijf centen kostte om een mondelinge boodschap over te laten brengen.
De oudste band (‘Verzameling van verordeningen’) bevat niet alleen de verordeningen over de Beurtveren (1823-1827) en Trekveeren (1826-1828), maar ook over het Armwezen (1826), Belastingen (1825-1827), Policies (1826-1828) en Postwagens (1826-1828). De inhoudsopgave van deze band, alsmede een incidentele autorisatie (door de Grietman van Franekeradeel) en latere wijzigingen, zijn met de hand geschreven. De latere drie banden gaan exclusief over de Veer(-)reglementen (‘Veer-Reglementen tusschen Leeuwarden en de volgende dorpen & gemeenten’ (dat waren er in totaal maar liefst 136): van Amsterdam (vanaf 1819) tot en met Zwaagwesteinde). Ook deze inhoudsopgaven zijn met de hand geschreven. De conditie van de halflederen banden met goudopdruk is goed, met dien verstande dat één rug van de latere banden los is. Afmetingen 23,5 cm (hoog) x 29 cm (totale lengte van de banden). Prijs op aanvraag.
Dutch tow boat
Antique books on transport rules in the Dutch city of Leeuwarden
Transport of persons and goods in the Netherlands was during the 19th century often made by means of ‘regular’ (official) towboats. The first official Frisian tow route began in 1646 between Leeuwarden and Harlingen (28 km). At the end of the 19th century the competition from trains and (horse) trams became to heavy. The tow routes quickly fell into disrepair. In regulations the concerned municipal councils wrote down to what (strict) requirements the skippers of towboats had to meet. In these binding is collected which regulations existed in Leeuwarden with other cities/municipals at that time. All regulations contain a timetable (the journey from Leeuwarden to Rotterdam had for instance to be completed within three weeks), all skippers had to be able to read and write and a copy of the regulations always should be on board. Main goals of the regulations were to fix the timetable, to protect the passengers and to fix prices. The first class passengers had a (fixed) seat in the passenger compartment (in Dutch: roef). The second class passengers had to sit in the cargo compartment. The regulations contain fine examples of early Dutch bureaucracy; the transport of an oral message was costing five cents.
The oldest binding (‘Verzameling van verordeningen’) contains not only the regulations about transport (‘Trekveeren/Beurtveren’ 1823-1828), but also about the social security (‘Armwezen’ 1826), taxes (Belastingen 1825-1827), Policies 1826-1828) and Postwagens (1826-1828). The table of contents of this binding, as well as an occasional authorization (by the ‘Grietman of Franekeradeel’) and subsequent amendments, are hand-written. The later three bindings go exclusive over the shipping rules. These tables of contents are also written by hand. The condition of the half leather bindings with marbled paper over the boards and gold lettering/decoration is well, except that one spine of the later bindings is loose. Size 23.5 cm (high) x 29 cm (length in total of the bindings). Price on request.
P.S.
In 2018 Leeuwarden is the official European Capital of Culture (www.2018.nl).
